MALZEME BİLGİSİ

Yüksek fırın yüksekliği 60-90 m;En dar yeri 5-6 m;en geniş yeri 8-10 m’dir. İçerisi 1m kalınlığındaki ateş tuğlası;dışı saclarla kaplıdır.
Yüksek fırına atılanlar(gönderilenler) : 1- Kok 2- Demir filizi 3- Kireç taşı (Çakmak taşı) 4- Hava
Şarj için %50 Fe içeren filiz (2 ton)+Kok kömürü( 1 ton+Kireç taşı ( akmak taşı) (1 ton)+sıcak hava (3000 m3) gerekir.
Yüksek fırından alınanlar: 1- Hamdemir 2- Cüruf 3- Yüksek fırın gazı(ağız gazı)
Fırının dışı kalın saçlarla kapatılmış içerisi ise ateş tuğlaları ile kaplanmıştır. Bazı yerlerde tuğla kalınlığı 1,5 metreyi bulur. Fırın şarj edildikten sonra bakım veya arızaya kadar durdurulmadan çalışır.
Yüksek fırında kömürün yakılması için bacadan atılan gazlarla ısıtılmış sıcak hava kullanılır.. Bir kat kok bir kat 30mm boyutlarında demir filizi Küçük boyuttakiler sinterleme(900-13500C) ile pişirilerek birbirine yapışmaları sağlanır Fırın içerisindeki olayı daha kolay anlamak için üç bölgeye ayırarak incelemek mümkündür.
1. Bölge: (Çalışma sürerken)bu bölgeye kurutma bölgesi adı verilir. Fırının en üst kısmıdır. Sıcaklık 300-3500C civarındadır. Atılan malzeme içindeki nem burada uzaklaştırılır.
2. Bölge Bu bölgeye indirgeme(Redükleme ) bölgesi adı verilir. 350-500 0C civarında oksijen yakılarak demiri süngerimsi hale getirir.
3. Bölge. 750-1150 0C sıcaklıkta demir filizi katkı maddelerinin etkisiyle yabancı maddeler cüruf haline geçer. Bu arada ergimiş hamdemir karbon alarak1600 0C sıcaklıkta alttaki haznede toplanır. Artık hamdemir alınmaya hazırdır. Hazne üstten önce cüruf sonra hamdemir salınmak üzere delinir. Hamdemir alındıktan sonra delik ateş tuğlası çamuru ile kapatılıp yükleme yeniden yapılır.
Buradan elde edilen hamdemirde %3-5.5 C, manganez,fosfor,silisyum ve kükürt de vardır. Bu şekliyle kullanılamaz

ÜNİTE NO VI. ÇELİK STANDARTLARI
A- TSE normu
TS 1111 demirli malzemeyi aşağıdaki şekilde bölümlere ayırmıştır.

 TS 1111 de yedi haneden oluşan rakamların kısaca anlamları şunlardır;
1.hane: Çeliğin sembol sayısı 1 dir.
2. ve 3. Hane: Çeliğin türünü gösterir.
4. ve 5. Hane:Çelik türünün sıra numaralarıdır.
6. ve 7. Hane:Çeliğin üretim metodunu ve işlem tarzını sayılarla göstermede kull.
B- SAE normu
Amerikan Otomobil Mühendisleri Birliğinin (Society of Aotomotiv Enginer ) hazırladığı standarttır. Her element için bir rakam belirlenmiştir.
1. karbon çeliğini
2. Rakam : katık elemanlarının % sini gösterir.
Son iki rakam çelikteki karbon % sini gösterir.
C- DIN normu (Deutsshe İndustrie Norms)
Alman endüstri normudur. St= Çelik, Stg= Dökme çelik, Te-Ge= Temper döküm veya dökme demir.
DIN ST 3413

D- MKE normu
Makine Kimya Endüstrisi yurdumuzda çelik üreten önemli kurumlardandır. SAE esaslıdır. SAE önüne Ç harfi gelmiştir. Çelikler farklı renklerde alınları boyanmıştır.

E- ISO (İnternational for Standardart Orgenitzaion)
Elektrik ve elektronik dışında kalan bütün alanlarda çalışma yapan bir kuruluştur. Amacı uluslararası mal ve hizmet alışverişini kolaylaştırmak,bilimsel,teknolojik ve ekonomik faaliyetlerde işbirliği ve birlikteliği sağlamak üzere standardazisyon çalışmaları yapmak ,geliştirmek üyeler arasında birliği sağlayıcı yararlar sağlamaktır. Türk standartları enstitüsü bu kuruluşa 1955 ten beri üyedir.
TS-ISO 9000
TS-ISO 9001

TS-ISO 9002
TS-ISO 9003
TS-ISO 9004
TS-ISO 9004-2
TS-ISO 9005 Kalite yönetimi ve Kalite güvencesi Standartları
Kalite Sistemleri. Tasarım ,geliştirme,üretim,tesis ve hizmette kalite güvencesi
Kalite sistemleri. Son muayene ve deneylerde kalite güvencesi
Kalite sistemleri. Son muayene ve deneylerde kalite güvencesi
Kalite yönetimi ve Kalite sistemi elemanları
Kalite yönetimi ve Kalite sistemleri elemanları
Kalite sözlüğü
Yukarıdaki standartlar dışında (Amerikan ASTM,AISI,NE ) Japonya’nın JIS standartları da vardır.
ÜNİTE NO VII. ÇELİĞE KATILAN KATIK ELEMANLARI
Katık (Alaşım) elemanı: Çeliğin özelliğini iyileştirmek için içersine isteyerek katılan maddelere katık elemanı denir.
A- Katık elemanlarının çeliğe verdiği özellikler.
1- Karbon : Çelikte en önemli elemandır. Demir içerisinde karbonun olması onun çelik olarak adlandırılmasını sağlar.
2- Silisyum: Çeliğin oksidini alır. Çeliklerin çekirdeğine kadar sertleşmelerini sağlar. %4 Si-%0,1 Cu içeren çelikler transformatör sacı olarak kullanılır. Yabancı maddeleri cüruf halinde yüzeyde toplar.
3- Manganez: % 1 den fazla içerisine manganez katılan çelikler katıklı çeklik olarak anılır. Kesmeye ve aşınmaya karşı büyük direnç gösterdiklerinden pulluk bıçakları, dozer-kepçe bıçakları , hapishane parmaklıkları ve para kasaları manganezli çeliklerden yapılır. Sıcak iş kalıbı yapımına da uygundur.
özelliğini geliştirir, aşınmaya mukavemet sağlar.

4- Nikel: Elastikiyet artırır. Bakırla beraber katılırsa korozyon direncini yükseltir.
5- Volfram(Tungsten): Çelikte sertliği artırır. Kesme özelliğini geliştirir. Düşük sıcaklıkta dönüşümü sağlar. % 18 W +%4 Cr +% 1 V +% 0.70 C ‘ lu çeliklere Hava Çeliği adı verilir.
6- Molibden: Çelikte yalnız başına bulunmaz. Cr ve Ni ile birlikte bulunur. Özlülük sağlar. Böylece darbeli vuruntulu yerlerde çalışmaya uygun malzeme elde edilir.
7- Kobalt: Çeliğin Mağnetik özelliğini geliştirir. Sürekli mıknatıs yapılacak çeliklere katılır. Hava çeliklerine de kobalt katılır.
8- Alüminyum: Çeliğe silisyum gibi etki ederek oksidini giderir. Nitrirasyon çeliklerine de alüminyum katılır.

Katık elemanlarının başlıca yararları şunlardır
a- Dayanımı artırır

b- Sertleşmesini kolaylaştırır
c- Korozyon dayanımını yükseltir

d- Sertliği yükseltir
e- Çekirdeğe kadar sertleşmeyi sağlar

f- Mıknatıslanma özelliğini geliştirir
g- Yüksek sıcaklıklarda dayanımı sağlar

h- Elektrik direncini yükseltir
i- Isı etkisi altında genleşmeyi düzenler

j- Kristal yapısını inceltir

A- Sade karbonlu çeliklerin kullanılma alanları
a- % 0.50-% 0.70 C ‘ lu çelikler Yumuşak teller yapımında kullanılır.
b- % 0.50-% 0.15 C‘ lu çelikler Saclar, teller, oto karasör, çekme ve sıvama da.
c- % 0.08-% 0.18 C‘ lu çelikler Buhar kazanları, kaynaksız borular, gemi sacları.
d- % 0.15-% 0.20 C‘ lu çelikler Sementasyon çelikleri, pim, kama, pervane, kaynaklı borular, dövme parçaları, sert lehime uygunluk.
e- % 0.20-% 0.30 C‘ lu çelikler piston kolları, krank, dişli gibi dövülerek şekillendirmeye uygundur.
f- % 0.35-% 0.45 C‘ lu çelikler Özel amaç milleri, makine çelikleri, yaylar, gemi zincirler.

g- % 0.60-% 0.70 C‘ lu çelikler Kalıp blokları, zımbalar, vidalar, helezon yaylar, ziraat aletleri.
h- % 0.70-% 0.80 C‘ lu çelikler Makas bıçakları, marangoz şeridi, mengene çeneleri, tren tekerlekleri, mengene yapımı.
i- % 0.80-% 0.90 C‘ lu çelikler Raylar, kaya delme aracı matkapları, tepsi testere, yaprak yaylar müzik aleti telleri.
j- % 0.90-% 1.00 C‘ lu çelikler Bilyeler, zımbalar, yaylar, anahtar pimleri.
k- % 1.00-% 1.10 C‘ lu çelikler Demiryolu rayları, mandrenler, yay, zımba.
l- % 1.10-% 1.20 C‘ lu çelikler Takım kalıpları, bıçaklar, dişli kalıbı parçası.
m- % 1.20-% 1.30 C‘ lu çelikler Eğe yapımı.
n- % 1.30-% 1.40 C‘ lu çelikler Tel çekme kalıbı(Yüksük), kağıt bıçakları, demir işleme takımları.
o- % 1.40-% 1.60 C‘ lu çelikler Çelik kesen testere lamaları, tel çekme kalıpları.
A- Alaşımlı çelikler ve kullanılma alanları
Katık elemanlarının belirli oranlarda ve uygun türde katılmasıyla yeni ve üstün özellikler kazandırılır. Sade karbonlu çeliklerden daha üstün özelliklere sahiptir. Katıklı çelikler üçe ayrılır.
a) Az alaşımlı (Katıklı) yapım çelikleri: Bu özellikleri taşıyan otuza yakın çelik türü vardır. Kaynak edilebilirler. Kendi kendine soğumayla sertleşmezler. Isıl işlem görmeden de kullanılabilirler. Köprülerde, tren tekerleklerinde, kamyon, otobüs, caraskal yapımında kullanılır.
Bu çeliklere katılan katık elamanlarının üst sınırları şöyledir: % 0.3 C, %1.7 Mn, % 1 Si, % 0.3 Ni, % 1.5 Cr, %0.4 Mo, %1.5 Cu
b) Az katıklı (alaşımlı) makine yapım çelikleri: Az alaşımlı yapım çeliklerinden pahalıdırlar. Sertleşebilme yetenekleri iyidir. İç gerginlikleri az ve darbeye dayanıklıdır. Makine , takım, havacılık endüstrisinde kullanılır.
c) Yüksek alaşımlı çelikler: Alaşım elamanların toplam oranı % 8 den fazla olan çeliklere bu ad verilir. Bu çelikler dört grupta incelenir.
1- Takım ve kalıp çelikleri.
2- Korozyona dayanıklı çelikler. Paslanmaz çelikler.
3- Yüksek ısıya dayanıklı ve yüksek dayanımlı çelikler.
4- Aşınmaya dayanıklı, mağnetik ve elektriksel özellik taşıyan çelikler.

2- Elektrokimyasal korozyon
Metallerin elektrik etkisi ile aşınmasına Elektrokimyasal korozyon denir. Bu korozyon elektrolit ve iletken birliğinden oluşur. Yani pil oluşması gerekir.
Elektrokimyasal korozyon dörde ayrılır.
1- Değme yoluyla korozyon
Elektrolit olan bir ortamda iki metal birbirine değerse değme noktalarında pil oluşur. Elektro kimyasal gerilim tablosunda önce gelen metal diğerini aşındırır.
2- Kendi kendine korozyon
Bir metalin tek başına korozyona uğramasıdır. Buna a)korozyon koruyucu maddenin hatalı olması. b)Metal veya alaşım yapısının homojen olmaması c) Metal yüzeyinde yabancı maddelerin olması d) kaynatılan gereçlerde kaynak metali ile esas metalin farklı olması buna neden olur.
3- Dış akımlardan doğan korozyon
Metalden geçen doğru akım geçerse anot(+) aşınır.(Elektron akımı – den+’ya akım +’dan eksiye gider) Olay bir elektroliz olayıdır.
4- Kristaller arası korozyon
Metallerde olan en tehlikeli korozyondur. Farklı elektro kimyasal gerilime sahip kristaller arsında pil oluşumu korozyon oluşturur. Yüzeyde korozyon hissedilmez. Bunu engellemek için kromlu çeliklere vanadyum katılır.
ÜNİTE NO XI: PLASTİKLER
A- Tanımı
Dökülerek veya preslenerek şekillendirilen ve metal dışı malzemelere plastik adı verilir. Kömür,petrol,tuz,kireçtaşı,kükürt,hava,su,pamuk,odun,diğer zirai maddeler plastiğin hammaddeleridir.
B- Plastiklerin sınıflandırılması
a) Termoplastikler
b) Termoset (Termosetting) plastikler

a) Termoplastikler
1) Akrilikler
2) Selülozikler
3) Selüloz asetat
4) Selüloz asetat buturat
5) Etil selüloz
6) Flora karbonlar
7) Teflon
8) Tabii reçineler
9) Naylon
10) Polietilenler
11) Polisitren
12) Poliviniller
13) Polivinil asetat
14) Polivinil klorid
15) Asetat klorid vinil kopolmer
16) Polivinil butural
17) Vinilidin klorid
18) Proteinler

b) Termoset (Termosetting) plastikl.
1- Alkidler
2- Epoksitler
3- Furan
4- İnorganik plastikler
5- Melamin
6- Fenolikler
7- Poliyesterler
8- Silikonlar
B- Kullanım alanları
Plastiklerin kullanım alanının sınırları günümüzde kumaştan endüstriye ve gıda maddelerine kadar her gün yaygınlaşmaktadır. Çevremize baktığımızda bunu kolayca görebiliriz.

411

SAYFA SONU

aluminum production

hardness measurement methods